Lựa chọn nghề nghiệp là một trong những việc trọng đại và là bước ngoặt trong cuộc đời mà thanh niên hiện nay ai cũng phải trải qua. Thanh niên nào cũng đều mong muốn có một nghề nghiệp ổn định, phù hợp với bản thân và có cơ hội phát triển bản thân. Tuy nhiên, đứng trước nhiều lựa chọn nghề nghiệp trong xã hội, thanh niên không dễ dàng để chọn lựa chọn và rất khó để đưa ra lựa chọn.
Chọn cho mình một nghề, nghĩa là chọn cho mình một tương lai. Chọn sai lầm một nghề nghĩa là đặt cho mình một tương lai không thực sự an toàn và vững chắc. Vậy chọn nghề theo hướng nào là phù hợp với bối cảnh xã hội hiện nay: chọn nghề phù hợp với năng lực thực tế của mình; hay chọn nghề đang được ưa chuộng; hay là chọn nghề mà bản thân thấy đam mê? Đây là những câu hỏi và băn khoăn chung của rất nhiều thanh niên ở vào giai đoạn cuối lớp 12 – cũng chính là thời điểm tháng 4, tháng 5 khi mà các em phải đưa ra một quyết định cho mình để đăng ký chọn một ngành học cho tương lai. Không phải ai cũng có đủ sự tỉnh táo và sáng suốt trước giây phút quan trọng đó trong cuộc đời. Và không phải ai cũng có được sự hiểu biết sâu rộng, sự nghiêm túc cẩn thận cùng với tấm lòng nhân hậu khi đưa ra quyết định chọn lựa nghề ở tuổi 17, 18 như chàng thanh niên Các Mác (Karl Marx).
Các Mác thời trẻ
Các Mác sinh ngày 5 tháng 5 năm 1818 ở thành phố Trier trên bờ sông Mozel, nước Đức; và mất ngày 14 tháng 3 năm 1883 tại Luânđôn, nước Anh. Năm 17 tuổi, khi còn là học sinh trung học, trong luận văn tốt nghiệp về "Suy nghĩ của một thanh niên khi chọn nghề", Các Mác đã viết ra những suy nghĩ về việc lựa chọn nghề nghiệp mà những suy nghĩ này cũng chính là con đường cách mạng mà Người đã theo đuổi trong cả cuộc đời.
Mở đầu bài viết, Các Mác nhấn mạnh rằng, đối với một thanh niên cần nghiêm túc cân nhắc lựa chọn cho mình một nghề nghiệp, đó chính là “bổn phẩn trước nhất của một chàng trai bắt đầu bước vào đường đời của mình và không muốn phó mặc cho may rủi quyết định những công việc hệ trọng nhất của mình”.
Theo Các Mác, mỗi thanh niên khi lựa chọn nghề hãy lắng nghe tiếng nói sâu lắng từ trái tim để xác định cho mình một mục tiêu để theo đuổi. “Vì thế chúng ta phải nghiêm túc cân nhắc xem nghề nghiệp được lựa chọn có thật sự cổ vũ chúng ta không, tiếng nói nội tâm của ta có tán đồng nghề đó hay không”. Nhưng xác định được điều đó không dễ, theo Marx, bởi “những ai bị lôi cuốn bởi con quỷ háo danh thì lý trí không còn có thể kiềm chế được nữa, và thế là con người lao vào nơi mà sức mạnh không gì khắc phục được lôi kéo anh ta vào đó: con người không còn tự mình lựa chọn vị trí cho mình trong xã hội nữa, mà việc đó đã được quyết định bởi vận may rủi và ảo tưởng”. Do đó, cần phải có một lý trí sáng suốt và sự tỉnh táo để thoát khỏi sự hám danh, hám lợi.
Các Mác khẳng định “chúng ta không phải bao giờ cũng có thể lựa chọn cái nghề mà chúng ta gắn bó; những quan hệ của chúng ta trong xã hội, ở chừng mực nào đó, đã bắt đầu được xác lập trước khi chúng ta có thể tác động ở mức độ nào đó vào những quan hệ ấy”. Chọn nghề vì thế là một cuộc đấu tranh giữa sở thích, say mê và chịu sự quy định của “tổng hòa những quan hệ xã hội” của con người, của xã hội mà con người sống. Người chọn nghề hay nghề chọn người cũng có nghĩa là như vậy. Vì thế khi chọn nghề, thanh niên cũng cần quan tâm đến các quan hệ xã hội đã được thiết lập đó, để tránh tình trạng nhiều bạn sinh viên sau khi ra trường mới nhận ra mình chọn sai nghề, và đã phải học lại, làm lại từ đầu một ngành nghề mới, như thế rất lãng phí về thời gian, tiền bạc và công sức của bản thân, gia đình, nhà trường và cả xã hội.
Các Mác cũng chỉ ra rằng, chọn một nghề phù hợp cũng cần quan tâm đến năng lực thực tế của bản thân. “Nếu chúng ta lựa chọn một nghề mà chúng ta không có năng lực cần thiết để làm nghề ấy thì chúng ta sẽ không bao giờ thực hiện nó một cách xứng đáng và ta sẽ mau chóng nhận ra, với những nỗi hổ thẹn, rằng bản thân ta bất lực và phải tự nhủ rằng chúng ta là những sinh vật vô dụng của tạo hóa”. Thanh niên ngày nay cũng vậy, khi chọn nghề phải cân nhắc năng lực của chính mình: đó là khả năng học tập, khả năng kinh tế; để trong quá trình theo đuổi nghề nghiệp, mình cảm nhận đó là những tháng ngày hạnh phúc. Theo Các Mác, "nếu một người chỉ lao động vì mình thôi, thì người đó có thể trở nên một nhà bác học nổi tiếng, một nhà thông thái lớn, một nhà thơ tuyệt vời, nhưng người đó không bao giờ có thể trở thành một con người thật sự hoàn thiện”; còn, "nếu chúng ta chọn được một nghề mà chúng ta có thể cống hiến nhiều nhất cho nhân loại, thì chúng ta sẽ không cảm thấy gánh nặng của nghề ấy"; hạnh phúc của chúng ta sẽ được nhân lên gấp bội vì nó không chỉ là của chúng ta nữa mà nó thuộc về hàng triệu người. Có thể suy nghĩ chọn nghề của chúng ta không được vĩ đại như Các Mác, rằng chọn “một nghề mà chúng ta có thể cống hiến nhiều nhất cho nhân loại”, nhưng chỉ cần chúng ta có tấm lòng yêu nghề, làm việc hết mình bằng cả sự chân thành và tâm huyết với nghề nghiệp mà mình đã lựa chọn, và bản thân không bao giờ phải sống trong cảm giác nuối tiếc hay hối hận trong công việc thì cũng đã là một hạnh phúc.Vậy nên, khi các bạn đã có sự chọn lựa về một nghề nghiệp thì phải sống có trách nhiệm với nghề nghiệp đó, chỉ cần thế thôi là bạn đã góp phần cho sự phát triển của xã hội rồi.
Lịch sử đã chứng minh chân lý đó của Các Mác. Khi “lịch sử công nhận là những vĩ nhân chỉ những ai bằng lao động vì mục tiêu chung, tự bản thân mình trở nên cao đẹp hơn”. Đó chính là lý tưởng cao đẹp mà Các Mác theo đuổi suốt cuộc đời, lý tưởng giải phóng giai cấp, giải phóng loài người thoát khỏi mọi hình thức áp bức, bóc lột, bất công và mọi sự tha hóa, lý tưởng đem lại hạnh phúc cho nhiều người nhất. Sự nghiệp chân chính mà Các Mác đã làm được trong cả cuộc đời là đấu tranh giải phóng giai cấp công nhân làm thuê khỏi xiềng xích của hệ thống sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện đại. Những hoạt động lý luận và hoạt động thực tiễn của Các Mác đã để lại cho nhân loại một di sản tư tưởng đồ sộ, sâu sắc và có giá trị thời đại.
Để tưởng nhớ con người vĩ đại Các Mác cùng những cống hiến ông để lại cho nhân loại, các bạn thanh niên hôm nay hãy viết ra cho mình một bản kế hoạch cuộc đời, một định hướng nghề nghiệp mà mình mơ ước; hãy cố gắng học tập, rèn luyện bản thân, trau dồi các kỹ năng cần thiết và thiết lập các mối quan hệ xã hội để bước tới cánh cửa tương lai. Hãy thật sáng suốt để chọn cho mình một nghề nghiệp mà bạn có thể sống hạnh phúc với nó.
Ths. Nguyễn Thị Thúy
